ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΠΡΟΤΑΣΗ ΓΙΑ ΜΑΡΙΝΑ ΠΑΛΙΟΥ ΛΙΜΑΝΙΟΥ- ΠΕΡΙΟΧΗ ΣΠΗΛΙΑΣ

ΕΝΙΑΙΑ ΑΡΙΣΤΕΡΗ ΚΙΝΗΣΗ-ΕΝΑΚ

ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ  ΠΡΟΤΑΣΗ
ΓΙΑ ΜΑΡΙΝΑ ΠΑΛΙΟΥ ΛΙΜΑΝΙΟΥ-ΠΕΡΙΟΧΗ ΣΠΗΛΙΑΣ

Κέρκυρα 15/11/2009

Η κυβερνητική  αλλαγή θα μπορούσε να προκαλέσει ορισμένες «αναδομήσεις σε αντιλήψεις και πολιτικές που αφορούν επί μέρους πλευρές του οικονομικού-περιβαλλοντικού – πολιτισμικού μοντέλου. Οι  αλλαγές στην κρατική πυραμίδα (στην περίπτωση μας ΠΙΝ-ΟΛΚΕ-υπουργεία) θα μπορούσαν να μετασχηματίσουν αντιλήψεις και φιλοσοφίες σχετικά με τα έργα υποδομών και την  ευρύτερη πλοκή που σχετίζεται με αυτά.

Λέμε όμως ότι  «θα μπορούσαν». Το εάν, πράγματι , μπορεί το νέο κυβερνητικό σχήμα να πρωταγωνιστήσει  έμπρακτα, σε περιορισμένες έστω, αλλαγές  και  ανατροπές είναι κάτι που  μένει να αποδειχτεί στη πράξη.
Το έργο κατασκευής καταφυγίου – μαρίνας πολυτελών σκαφών στο παλιό λιμάνι «έτρεξε» επί ΝΔ με τα γνωστά γεγονότα που ταλαιπωρούν εδώ και πολύ καιρό την περιοχή και την αισθητική όλων. Πλασαρίστηκε και διαφημίστηκε σαν  ένα, ακόμα, έργο «τουριστικής ανάπτυξης» και αντιμετώπισης της κρίσης γενικότερα και στην περιοχή. Αρκετοί φορείς ( επαγγελματικοί – σημερινό Δημοτικό Συμβούλιο) το υποδέχτηκαν με τα γνωστά «ρίγη ενθουσιασμού» που τους προκαλεί κάθε έργο τουριστικής χρήσης, σαν το μαγικό φίλτρο που θεραπεύει «πάσα νόσο». Από την άλλη πλευρά, ορισμένες δημόσιες κριτικές αφορούσαν επιμέρους θέματα όπως π.χ. το ύψος του – πράγματι εκτρωματικού – κυματοθραύστη που προβλέπει η ισχύουσα μελέτη και όχι στην ουσία και την αντίληψη του συγκεκριμένου έργου. Ήταν ανεπαρκείς κριτικές. Εκφράστηκαν όμως και συγκροτημένες, επίμονες παρατηρήσεις που συνέβαλαν στο φώτισμα των σκοτεινών, των αθέατων πλευρών του προβλήματος.
Η ΕΝΑΚ διατυπώνει – εισαγωγικά – τις εξής βασικές  παρατηρήσεις :
1) Το συγκεκριμένο  έργο εκτελείται στον Λιμένα  Κέρκυρας και καμία θέση η  σκέψη για εκχώρηση του στην λεγόμενη ιδιωτική πρωτοβουλία δεν είναι ανεκτή και εποικοδομητική. Κάθε έργο σε δημόσιο χώρο και με δημόσιες δαπάνες αφορά αποκλειστικά το δημόσιο συμφέρον και ανήκει στον ( κερκυραϊκό) λαό. Αρκετή είναι ήδη η ταλαιπωρία από του επίδοξους «σωτήρες» τις ιδιωτικής πρωτοβουλίας. Επιπλέων η περιοχή διαθέτει κτήρια και καταστήματα με πραγματική ιστορία που δεν είναι ανεκτό και δυνατόν να λεηλατηθούν από τις ισοπεδωτικές ορέξεις των κάθε είδους νεοκερδοσκόπων.
2)  Το καταφύγιο  του παλιού λιμανιού είναι έργο που αφορά  και εντάσσεται  στην ενότητα  της ευρύτερης περιοχής του ιστορικού κέντρου. Η περιοχή αυτή είναι ολοκληρωτικά συνδεδεμένη με το ιστορικό κέντρο της πόλης, κάτω από το νέο φρούριο, μεταξύ των δύο φρουρίων. Υπογραμμίζουμε  ότι τα φρούρια αποτέλεσαν τον κεντρικό, τον σημαντικότερο λόγο της ένταξης στην UNESCO, αλλά και αν δεν υπήρχε η UNESCO αυτή η βασική παράμετρος δεν θα μπορούσε να αγνοηθεί.
3) Ο τομέας  Σπηλιάς – παλιού λιμανιού  βρίσκεται τις  τελευταίες δεκαετίες  σε μαρασμό. Ενώ η περιοχή διαθέτει μεγάλους και ιδανικούς χώρους (πλατείες κτλ) και μεγάλη ομορφιά, παρουσιάζει εικόνα εγκατάλειψης και οικονομικής δυσπραγίας. Οι σημερινές χρήσεις της περιοχής δεν την αναδεικνύουν, δεν παράγουν κινητικότητα. Το κενό που προκαλείται από αυτή την «μαύρη τρύπα» έχει σοβαρές και αλυσιδωτές αντιδράσεις και συνέπειες στην συνολική δομή και πλοκή της πόλης από οικονομική, κοινωνική και αισθητική άποψη. Συμπερασματικά, το ουσιαστικό θέμα που τίθεται αφορά μια ευρύτερη και καινοτόμα παρέμβαση ανάπλασης της συγκεκριμένης περιοχής.
4) Μία πολιτική  επιλογή που θα επενδύσει την ιστορική και διαχρονική εξέλιξη  της περιοχής σε μία – αποκλειστικά  – παρέμβαση οδηγό, όπως είναι  η μαρίνα πολυτελών σκαφών (και  μάλιστα εκχωρημένη σε ιδιώτες), μια τέτοια επιλογή είναι μια καταστροφική επιλογή. Όχι μόνο γιατί δεν θα αποδώσει τα «αναμενόμενα» αλλά και γιατί θα καθορίσει αναπόφευκτα και αρνητικά την μορφή και την κίνηση της περιοχής. Η θέση της ΕΝΑΚ προωθεί την άμεση ανάγκη μίας συνολικής, σχεδιασμένης παρέμβασης – πακέτο για την περιοχή δηλαδή μια συνολική παρέμβαση ανάπλασης. Μίας παρέμβασης βασισμένης στο συνδυασμό ορθολογικής και περιβαλλοντικής αντίληψης, στο συνδυασμό της ιστορικότητας και της σύγχρονης πραγματικότητας.
5) Κεντρική θέση  της ΕΝΑΚ είναι ότι ολόκληρη η περιοχή πρέπει να δεχτεί αυτές τις παρεμβάσεις που θα συμβάλουν στο ζωντάνεμα της. Η θέση μας είναι ριζικά διαφορετική από την καταστροφική και ξεπερασμένη άποψη του τοπικού μπλοκ εξουσίας για ένα ακόμα μονοδιάστατο τουριστικό έργο. Έχουμε ακριβώς αντίθετη αφετηρία. Διεκδικούμε να μετασχηματιστεί το συγκεκριμένο έργο σε ένα έργο για την πόλη, για τους κατοίκους της πόλης, για την ζωή, την νεολαία, το μέλλον. Αρνούμαστε και αγωνιζόμαστε ενάντια στις τουριστικές πόλεις των «αξιοθέατων», της εικονικής πραγματικότητας, που είναι νεκρές πόλεις για τον πληθυσμό τους. Παράλληλα δείχνουμε μία πολιτική που οδηγεί σε ουσιαστική, σύγχρονη τουριστική ανάκαμψη, σε αυτό που ορισμένοι, εδώ, αποκαλούν βερμπαλιστικά «ποιοτικό τουρισμό» χωρίς όμως να εργάζονται ουσιωδώς σχετικά με τον στόχο και αδιαφορώντας σταθερά για όλες τις κοινωνικές συνέπειες εκτός από μία : το ασύδοτο ιδιωτικό κέρδος.

Η ΠΡΟΤΑΣΗ ΜΑΣ

Η πρόταση της  ΕΝΑΚ επαναφέρει στο προσκήνιο τις βασικές προβλέψεις, προτάσεις και  συμπεράσματα της ολοκληρωμένης εργασίας που συνέταξε η μελετητική ομάδα των αρχιτεκτόνων Δ. ΛΕΒΕΝΤΗ και  ΣΠ. ΔΟΥΚΑΚΗ το 1997, μελέτη που την περίοδο εκείνη υιοθετήθηκε και αποτέλεσε την επίσημη πρόταση της Αναπτυξιακής του Δήμου Κερκυραίων (ΑΝΕΔΚ). Θεωρούμε ότι η πρόταση μας, που επαναφέρει στο προσκήνιο την συγκεκριμένη μελέτη, μια μελέτη – διέξοδο, αποτελεί συμβολή στη δημόσια προβληματική, συμβολή αναγκαία για να μετακινηθεί ο προβληματισμός σε μια διαφορετική, θετική κατεύθυνση. Σημειώνουμε επίσης ότι παρουσιάζουμε για λόγους οικονομίας  βασικά τμήμα της μελέτης που σύντομα θα δημοσιοποιήσουμε ολόκληρη.

ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ  ΜΕΛΕΤΗΣ

Η Σπηλιά, παραδοσιακός σταθμός αφίξεων – αναχωρήσεων, κόμβος με την ύπαιθρο και την  ηπειρωτική Ελλάδα, δεν υπάρχει πλέον  σαν τέτοια. Η εμπορική, λαϊκή  γειτονιά της Εβραϊκής χτυπήθηκε καίρια από την απομάκρυνση των συγκοινωνιών καθώς και μία σειρά τριτογενών δραστηριοτήτων ατόνησαν. Η μεγάλη έμφαση  στο τουρισμό σε βάρος άλλων επιχειρηματικών και βιομηχανικών ευκαιριών έχει παρασύρει τη συζήτηση αξιοποίησης της Σπηλιάς σε λάθος πεδίο . Είναι ευκαιρία να δοθούν λύσεις που θα βοηθήσουν άλλες δραστηριότητες με προοπτική το κέρδος αλλά και την ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ του πολίτη της Κέρκυρας. Οι μελετητές πρέπει να δοκιμάσουν νέες ιδέες – τομές για την ανάπτυξη του αστικού τοπίου και την εισαγωγή νέων βιωμάτων στην πόλη. Οι επεμβάσεις μας διδάσκουν ότι τα επόμενα στάδια εφαρμογών αναβάθμισης πρώτα να έχουν διάρκεια αλλά και να αποδίδουν στρατηγικά μοντέλα ανάπτυξης . Οι απαιτήσεις της τουριστικής ανάπτυξης στη χρήση ενέργειας και στη κατανάλωση αγαθών δεν συμβαδίζουν με την ελλειμματική παραγωγή του νησιού . Οπότε μας δίνεται η ευκαιρία να δώσουμε ένα δείγμα παραγωγής ενέργειας που θα επιδοτείται και που θα λειτουργεί σαν πιλότος . Με την προϋπόθεση ότι η Κέρκυρα θα μπορεί να προσφέρει υψηλής στάθμης ποιότητα ζωής και άριστες τηλεπικοινωνιακές υπηρεσίες , η Σπηλιά προσφέρεται τόσο σαν σπίτι όσο και σαν θέμα ενός διεθνούς τηλεπικοινωνιακού – επιχειρηματικού κέντρου με την προσέλκυση ειδικευμένων ατόμων, υπαλλήλων, διεθνών μικρών και μεγάλων εταιρειών. Για αυτό το business local  ο Δήμος θα προσφέρει τον χώρο εργασίας, τον εξοπλισμό, τους χώρους σχέσεων – συναλλαγών – στήριξης και νέες τεχνολογίες μεταφοράς (ηλεκτρικά οχήματα) . Τα άλλα επίπεδα που κινείται η πρόταση είναι η δημιουργία μαρίνας ελλιμενισμού μικρών σκαφών και χώρων στήριξης, σταθμός λεωφορείων για ενδοαστική  συγκοινωνία, χώροι ανοιχτής συνάθροισης – ψυχαγωγίας – αθλοπαιδιών, οργανωμένο παρκινγκ , βελτίωση και διαπλάτυνση της παραλίας και τέλος ανάδειξη της Εισόδου – Πύλης της πόλης.

ΜΑΡΙΝΑ

Το παλιό λιμάνι που δεν έχει πια τις χρήσεις του παρελθόντος μπορεί να συγκεντρώσει όλα τα επαγγελματικά και ερασιτεχνικά μικρά σκάφη της πόλης καθώς  και μερίδα των τουριστικών ξένων εποχούμενων σκαφών που προτιμούν το νέο λιμάνι από τη μαρίνα Γουβιών. Για σειρά λόγων (φορά ανέμων κλπ ) η κατεύθυνση κλεισίματος της νέας μαρίνας γίνεται και από τις δύο πλευρές (Δύση-Ανατολή) με σπαστό τον λιμενοβραχίονα  που είναι στραμμένος  στον μαΐστρο. Η επέκταση γίνεται από το «καφέ γυαλί» (προσανατολισμός ανατολής) και από τον  ενδιάμεσο μώλο-κόγχη (δυτικός  προσανατολισμός) σε δύο θαλάσσιους  τοίχους που αποδίδουν εν συνεχεία  σε εγκάρσιες τομές πληθώρα  θέσεων (προσεγγιστικά περίπου 320). Η πρόσβαση θα γίνεται με μικρά ηλεκτρικά φορτηγά και λεωφορεία (λόγω στενών κυματοθραυστών) από την επέκταση του «καφέ-γυαλί» καθώς και με κινητή γέφυρα δύο φύλλων που συνδέει τον μεσαίο υπάρχοντα μώλο με τον υπάρχοντα, παράλληλο του δρόμου κυματοθραύστη και συνεχίζει στον νέο ΒΔ κυματοθραύστη . Τα κτήρια υποστήριξης (διοίκηση, πλυντήρια, τουαλέτες) θα στηθούν στις υπάρχουσες κατασκευές των παλιών ισόγειων πρακτορείων και στα ιδιωτικά ισόγεια της Ξ. Στρατηγού . Δεν προβλέπονται νέοι κτιστοί όγκοι .

ΧΩΡΟΙ ΨΥΧΑΓΩΓΙΑΣ

Οι δύο πλατείες έχουν χάσει πολύ από την παλιά  αίγλη τους . Θεωρούμε ότι χωρίς  μεγάλες απώλειες στη βλάστηση, μπορούν  να αναστραφούν οι ρόλοι των δυο  ενοτήτων παρκινγκ – πλατείας . Δηλαδή οι προνομιούχος παραθαλάσσια ζώνη να διατεθεί για τον περίπατο, τις συγκεντρώσεις, το παιγνίδι και στην δευτερεύουσα ζώνη να αναπτυχθεί το παρκινγκ. Δύο πόλοι – κόγχες δημιουργούνται στα άκρα για συναθροίσεις, μικρές εκδηλώσεις κλπ κρατώντας κάποια ιδιωτικότητα σε σχέση με το ευρύτερο τοπίο. Κανένα τροχοφόρο (εκτός ποδηλάτων – πατίνια) δεν θα έχει πρόσβαση στο χώρο. Θα υπάρχει κεντρική διαδρομή για ποδήλατα και αμφίπλευρα δυο αμφίπλευρες πίστες για παιδικά τροχοφόρα. Η παραθαλάσσια ζώνη περιφράσσεται με ανθεκτικό τοιχίο με πλάτη που λειτουργεί και ως καθιστικό. Περίπου στον άξονα της αλέας εισόδου τοποθετείται μικρός φάρος που εκτοξεύει μηνύματα με λέιζερ στους ουρανούς καλωσορίζοντας τα διερχόμενα πλωτά.

ΛΑΪΚΗ ΠΛΑΖ

Η λαϊκή πλαζ που δημιουργείται με μικρή επίχωση  της παραλίας μεταξύ των Μουράγιων και του ανατολικού λιμενοβραχίονα ξαναβιώνει τα λαϊκά λουτρά για τους κατοίκους της πόλης αφού βέβαια παρθούν και τα απαραίτητα μέτρα εξυγίανσης της θάλασσας. Μεταφέρονται έτσι δραστηριότητες, ιδιαίτερα των θερμών μηνών, προς την παραλία, που ασφυκτιούν στους κλειστούς χώρους του κέντρου.

ΠΑΡΚΙΝΓΚ

Το νέο παρκινγκ του λιμανιού, με βάση τη πρόταση, θα μπορεί να εξυπηρετεί περίπου 280 οχήματα. Ο νεοδημιουγημένος χώρος, στη θέση των πλατειών, δεν είναι ενιαίος (χωρίζεται από την αλέα εισόδου) και βρίσκεται σε διαφορετικό υψόμετρο (τουλάχιστον -100). Οι δυο ενότητες συνδέονται  με εσωτερική και περιμετρική κυκλοφορία (μονοδρομημένες) που έχουν ανεκτή κλίση ράμπας στις εγκάρσιες συνδέσεις. Η υποχώρηση του υψόμετρου και η διάσπαση των ενοτήτων θα μειώσει τον τεράστιο όγκο του πολύμορφου συνόλου των αυτοκινήτων που αποτελεί εικόνα ξένη με τη πρόσοψη της παλαιάς πόλης. Η ημιυπόγεια αυτή λύση θα απαιτήσει ένα διαφορετικό σύστημα απορροής ομβρίων με αντλίες αφού η κάθοδος έρχεται τουλάχιστον στο επίπεδο των νερών της θάλασσας. Η τελική στρώση του δαπέδου πρέπει να αναζητηθεί σε υλικά που δεν συγκρατούν τη ζέστη του καλοκαιριού τόσο όσο η κλασσική άσφαλτος και μπορούν να εξευρεθούν λύσεις πχ ύγρανση δαπέδων παρκινγκ - χώρων  ψυχαγωγίας  ώστε να είναι ευχάριστος ακόμα και τις μεσημβρινές ώρες των θερινών μηνών.

ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΕΙΣΟΔΟΥ ΠΟΛΗΣ

Η είσοδος της  Σπηλιάς (spilea) είναι η μόνη που  απέμεινε από τις τέσσερεις κραταιές Ενετικές πόρτες. Οι υπόλοιπες, Reale, Raimonda, Santo Nicolo, θυσιάστηκαν για να εξυπηρετήσουν την σημερινή «κυκλοφορία». Αξονικά σε αυτήν (Spilea) και ως τη θάλασσα διανοίγεται πλακόστρωτη αλέα πλάτους 14 μέτρων ξεκινώντας σαν ενότητα από ένα μικρό φάρο που στέλνει με λέιζερ μηνύματα της πόλης στα διερχόμενα πλοία. Έτσι, συμβολικά, ο περαστικός από θάλασσα, λαμβάνοντας το μήνυμα διακρίνει και καθαρά την είσοδο της πόλης που τον καλωσορίζει.  Η περιπατητική αλέα  διχοτομεί το παρκινγκ έτσι ώστε αυτό να μην είναι μονολιθικό και ογκώδες. Αμφίπλευρα αναπτύσσονται δενδροστοιχίες φυλλοβόλων με μόνιμη σκιά το καλοκαίρι και καταφύγιο τον χειμώνα. Έτσι αναπτύσσονται δύο κόγχες καθιστικών ασύμμετρα στις παρειές της αλέας. Η αξονική ενότητα φέρνει τον ξένο στην Πύλη της Πόλης, μια στοά που προδιαθέτει τον επισκέπτη με αισθήματα άνωθεν ελέγχου και διαφορετικού σκηνικού και έχει την έννοια της οριοθέτησης, της διαφοροποιημένης ποιότητας της πόλης από την ύπαιθρο.